Đọc Chậm 3/3: AI, giáo dục và việc làm
Tuần này mình nổi hứng viết hơi dài nên bị quá limit của Substack vì vậy mình cắt lại, bỏ đi một chủ đề, vì vậy có thể hơi không mạch lạc lắm, các bạn thông cảm. Mình chọn giữ lại chủ đề AI và mấy bài mình nghĩ hay.
AI cướp việc
Đầu tiên là mình tiếp tục chủ đề AI vì trong tuần nổi lên mấy vụ.
Một là vụ Klarna, một nền tảng Buy Now Pay Later mà anh em Úc và Châu Âu rất quen thuộc, cũng là một trong những ngọn cờ đầu định giá ở cung trăng khi Fintech đang siêu hot. Nay Klarna ứng dụng AI vào chăm sóc khách hàng và cho thấy con trợ lý AI làm được việc bằng 700 người làm toàn thời gian, khách hàng giải quyết vấn đề trong 2 phút thay vì 11 phút trước đây, và nâng tổng lợi nhuận của Klarna lên 40 triệu USD. Toàn bộ thông tin trên trang của Klarna ở đây.
Sau Sora đe dọa anh em làm ngành phim ảnh (Tyler Perry dừng dự án mở rộng studio trị giá 800 triệu đô sau khi thấy Sora), thì anh em làm lập trình game cũng đang bàn tán về con Genie của Google đang tạo ra khả năng cho người không biết gì về game tự tạo ra những con game 2D, đơn giản để chơi.
Và cuối tuần chưa tiêu hóa xong thì Alibaba ném cho phát nữa: bạn đưa nó cái ảnh, nó cho cái ảnh của bạn … hát.
Nếu bạn kết hợp con trợ lý mua sắm của Amazon - tên Rufus (đặt tên???) hồi đầu tháng 2, thì xung quanh thiên hạ hiện tại có nhiều thứ AI làm được, dù chỉ là việc cơ bản.
Vậy thế giới sẽ ra sao? Việc làm ở đâu?
Theo chuỗi 3 bài này (trong đó có 1 bài của mình), thì tình hình AI cướp việc chưa đáng lo lắm, nhưng không phải hoàn toàn không đáng sợ.
Đầu tiên, bài AI cướp việc: Một nỗi sợ cũ nhấn mạnh vào câu chuyện rằng “David Autor và các cộng sự tại MIT tính toán rằng 60% việc làm trong năm 2018 là những loại công việc chưa từng tồn tại trước năm 1940.”
Nhiều người dựa vào đây để tin rằng sẽ có nhiều việc làm hơn và do đó không phải lo. Vấn đề là từ 1940 tới 2018 thì số người mất việc 1940 đã … chết queo rồi. Thực tế thì ở thập niên 1930-1940, khi mà công nghệ mới làm mất nhiều việc, thì bài toán đó khó giải.
Trong một bài báo trên tạp chí MIT Technology Review tháng 12-1938, Karl T. Compton - chủ tịch Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) giai đoạn 1930-1948 - cho rằng cần phân biệt rõ giữa những tác động của tiến bộ công nghệ đối với tổng thể ngành công nghiệp và những tác động - thường gây đau đớn hơn - trên mỗi cá nhân.
Theo Compton, không có cơ sở để nói rằng công nghệ gây thất nghiệp ở quy mô cả ngành công nghiệp, do lẽ các tiến bộ mới đã tạo ra "rất nhiều ngành nghề khác" đồng thời mở rộng thị trường của nhiều sản phẩm bằng cách "giảm chi phí sản xuất để giúp đem giá cả về mức phù hợp với phần đông người tiêu dùng".
…
Nói ngắn gọn hơn, các tiến bộ công nghệ có thể tạo ra nhiều việc làm hơn so với số đầu việc bị nó xóa sổ. Dù vậy, Compton cũng thừa nhận đối với một nhóm người lao động và vài cộng đồng, "thất nghiệp do công nghệ có thể là một vấn đề xã hội rất nghiêm trọng, chẳng hạn một thị trấn nơi có nhà máy phải đóng cửa, hay một ngành thủ công bị thay thế bởi kỹ thuật mới".
Nhà báo Louis Stark trong bài viết đăng trên tờ New York Times năm 1940 chỉ ra quan điểm của Compton mâu thuẫn với nhận định của tổng thống Franklin Roosevelt trong bài phát biểu trước Quốc hội rằng nước Mỹ "chưa tìm ra cách tạo công ăn việc làm cho lượng lao động dư thừa nhanh như cách mà các tiến bộ công nghiệp của chúng ta đã tạo ra cho họ".
Điểm quan trọng là AI sẽ “transform” bản chất công việc như mình chia sẻ trong bài viết “AI, Giáo Dục và Tương Lai Nghề Nghiệp”.
Theo một dự báo của Zippia, AI có thể tạo ra 97 triệu việc làm, nhưng cũng khiến 375 triệu công việc lỗi thời.
Những dự báo này chỉ là tương đối, nhưng quan trọng hơn là số công việc cũ sẽ biến đổi.
Trong một bài báo đầu năm, Forbes trích lời của Chris Hyams, CEO của công ty chuyên về lĩnh vực nhân sự Indeed, cho rằng công việc sẽ không bị mất đi, mà sẽ được “biến đổi” (transform). “Chúng tôi nghĩ rằng A.I sẽ biến đổi hầu hết mọi công việc, cách chúng được thực hiện, không nhất thiết phải loại bỏ những công việc đó, nhưng chúng sẽ biến đổi”, ông Hyams nói.
Việc này cũng tương tự điều mà tôi nghe được từ một số chuyên gia của các công ty kiểm toán thuộc nhóm Big 4 và đại diện của ACCA trong một cuộc gặp vào tháng 11/2023 với Đại học Bristol nơi tôi làm việc. A.I không lấy mất công việc, nhưng làm biến đổi nó. Nhưng nếu người đang làm công việc đó không thể thích ứng với sự biến đổi đó thì sao? Họ sẽ bị thay thế. Nếu trường đại học không giúp được cho sinh viên ra trường có thể thích ứng với sự biến đổi đó thì ngành mà họ dạy sẽ không còn được các nhà tuyển dụng quan tâm nữa.
Sự thay đổi do các công nghệ A.I mới vì vậy nhiều khả năng sẽ không lấy mất công việc của các kế toán, luật sư, chuyên gia ngân hàng... nhưng nó sẽ khiến người không thích ứng được với nhu cầu mới của công việc bị thay thế. Một câu nói đang trở nên phổ biến phản ánh tình hình này: “A.I sẽ không thay thế bạn, nhưng những người có thể dùng A.I sẽ làm điều đó”.
Khi công việc “biến đổi”, thì những ai không thích ứng được sẽ mất việc. Việc làm mới tạo ra, nhưng họ không có kỹ năng. Kết quả, một số việc mới sẽ trả lương rất cao cho một bộ phận, còn một lượng lớn sẽ đánh vật với thất nghiệp. Số này thường là số có kỹ năng tầm trung bình, tuổi trung niên, bị thay thế xong khó học kỹ năng mới. Các ứng dụng AI hiện nay lại đang đánh vào nhóm này.
Đổi lại, một nhóm người mới sẽ tận dụng thay đổi của AI để kiếm ra việc tốt nhiều tiền. Việc mới thời AI
Không phải vô cớ mà prompt engineer được đánh giá là công việc "hot" nhất hiện nay, với mức lương có thể trên 300.000 USD/năm. Giới phân tích cho rằng prompt engineer còn cần có óc năng sáng tạo và logic để có thể tạo ra các prompt và câu hỏi phức tạp để đạt được kết quả mong muốn từ mô hình AI.
Ngoài ra, để làm việc với dự án AI trong một lĩnh vực cụ thể như y tế, tài chính hay kiến trúc, prompt engineer cần phải hiểu sâu hơn về lĩnh vực đó để tạo prompt phù hợp.
Một số công ty tại Việt Nam như BG Media, Cốc Cốc cũng đã bắt đầu có những đợt tuyển dụng vị trí prompt engineer với mức đãi ngộ hấp dẫn để đón đầu xu thế này. Ngoài ra, một số công ty đã đưa kỹ năng viết prompt vào thông tin tuyển dụng như một yêu cầu quan trọng.
Hệ quả có thể thấy về tổng bề mặt xã hội là một số người sẽ mất việc, một số khác sẽ giàu lên do thay đổi công nghệ. Nếu số mất việc đông hơn, thì nó sẽ trở thành vấn đề về mặt xã hội mà chính phủ và các công ty hưởng lợi từ AI sẽ phải chung tay giải quyết.
Chính phủ, công ty và các cơ sở đào tạo sẽ phải cùng nhau giải bài toán “Re-skillling & Up-skilling” cho nền kinh tế nếu thất nghiệp quá đông. Harvard Business Review đã có một bài năm ngoái ở đây.
Cụ thể với các bạn trẻ và những bạn quan tâm về kỹ năng nào cần thì tuần sau mình sẽ chia sẻ những gì mình thấy trên cơ sở cụ thể mình nhìn thấy những thay đổi của uni, công ty kế toán/kiểm toán, bank & funds để rút ra đâu là kỹ năng mới. Không nhất thiết là kỹ năng AI đâu bạn ạ. Tại tuần này quá số chữ nên mình phải cắt bỏ phần này.
Tin kinh tế quan trọng trong tuần: Một vài dấu hiệu hồi phục kinh tế và xuất khẩu ở Châu Á
Chỉ số tiêu dùng cá nhân (PCE) theo năm của Mỹ đã giảm xuống 2,4% rong tháng 1, từ mức 2,6% của tháng 12, đánh dấu mức thấp nhất trong gần ba năm qua. Mục tiêu của Fed với PCE là 2%. Điều này giúp thị trường tin tưởng Fed sẽ cắt lãi suất năm nay, nhờ đó giữ được đà tăng của cổ phiếu.
Tuy nhiên, core PCE vẫn tăng. Fed quan tâm cái này hơn. Lạm phát core PCE month-on-month tăng 0,4% cho thấy vẫn chưa thể kết luận lạm phát lõi đã xuống đáng kể. Thành viên của Fed sẽ bất đồng về những khác biệt giữa core/non-core và nhiều vấn đề.
Một tín hiệu tốt cho phe kỳ vọng cắt lãi suất là niềm tin tiêu dùng của dân chúng đã sụt giảm. Vì vậy lạm phát giảm sẽ chỉ là thời gian. Vấn đề là sớm hay muộn, ví nó ảnh hưởng đến triển vọng lãi suất.
PMI tháng 2 của Việt Nam tăng tiếp trên mức 50 của tháng 1. Đơn hàng mới được cải thiện là một chỉ số đáng quan tâm.
PMI của Trung Quốc mixed. SP Global cho thấy số tiếp tục cải thiện trong khi số PMI của chính phủ giảm xuống.
Kim ngạch xuất khẩu của Hàn Quốc trong tháng 2 tăng 4,8% so với cùng kỳ năm ngoái lên 52,41 tỷ USD nhờ vào nhu cầu lớn đối với các sản phẩm chip bán dẫn.
PMI ISM sản xuất của Mỹ giảm lại sau khi hồi phục trong đợt trước lên ít xấu hơn. Nhìn chung, điều này sẽ đặt câu hỏi về tiến trình hồi phục kinh tế của khu vực xuất khẩu ở Châu Á mấy tháng tới có tốt lên tiếp như mong đợi hay không.
Khoảng 9.000 thực tập sinh và bác sĩ nội trú ở Hàn Quốc đã đình công kể từ đầu tuần trước.
Trung Quốc bơm 28 tỷ đô tiền tín dụng vào thị trường bất động sản.
Một số chart thú vị trong tuần: Độ biến động của Bitcoin
Độ biến động của Bitcoin giảm
Biến động Bitcoin 2 tuần qua khiến nhiều người có cảm tưởng là nó tăng "phi mã" vì thấy con số 61k. Nhưng thực tế thì tính phần trăm thay đổi, Bitcoin đã ổn định hơn rất nhiều. So với volatility nhiều mid cap tech của Mỹ, Bitcoin biến động ít hơn. Chart bên dưới là standard deviation của Bitcoin daily return qua thời gian, mid cap tech SD 100-day rolling sẽ khoảng 3.1%, cao hơn biến động của Bitcoin trong tháng 2/2204.
Điều này nghĩa là gì? Nghĩa là ngày càng khó để anh em làm giàu nhờ đầu tư Bitcoin và kỳ vọng từ 3k lên 60k như trước nữa (3k là lúc một số quỹ Bitcoin hiện nay mở ra như Grayscale).
Game x10, x20 bây giờ sẽ phải đến từ nơi khác. Nhưng nó cũng đồng nghĩa là biến động ít hơn sẽ hút tiền từ nhóm nhà đầu tư thích ổn định hơn vào. Kết quả là nó làm cho Bitcoin sẽ càng ít biến động hơn nữa, nhưng đi lên tuần tự hơn.
Nó cũng đơn giản: giờ sẽ cần gấp đôi, gấp 3 lượng tiền của 2021 để Bitcoin tăng một mức tương tự trong khi chi phí vốn để raise funds trên toàn cầu đã tăng gấp 3 lần bình quân khi ấy, còn excess savings của người Mỹ đã giảm 60% so với khi ấy, excess savings của Nhật - Hàn dự đoán giảm 20%.
Vì vậy sẽ là sớm muộn khi dòng tiền nóng sẽ chuyển sang một game mới. Nó là cái gì thì không ai biết chắc được. Nhưng trong cuối tuần đã diễn ra màn short squeeze một số meme coin. Có thể trong vòng 1-2 tuần tới, săn các meme coin bị short nhiều để nhảy vào quánh, ép short squeeze có thể là game mới chăng?
Stripe đang trở thành một phần của hệ thống thanh toán toàn cầu
Bài viết thú vị trong tuần
Chinese TikTok experts are teaching Americans how to sell - Streamer đã đánh chiếm thị trường thương mại điện tử Mỹ & Trung như thế nào? Bạn nào dịch bài này ra sẽ rất thú vị.
Studios staffed with people experienced in Chinese livestream shopping are training Americans to sell on TikTok Shop.
In China, 25% of online sales in 2023 took place through livestreams, but the trend hasn’t caught on in the U.S. yet.
Chinese entrepreneurs believe a boom in U.S. livestream shopping is inevitable and are investing in anticipation.
Are passive funds to blame for market mania? - Có phải các quỹ đầu tư thụ động làm thị trường bị khùng? Tuần sau mình xách bài này đi dạy. Bạn nào đi dạy nên update.
One recent paper by Hao Jiang, Dimitri Vayanos and Lu Zheng, a trio of finance professors, estimates that due to passive investing the returns on America’s largest stocks were 30 percentage points higher than the market between 1996 and 2020.
The clearest casualty of passive funds has been active managers. According to research from gmo, a fund-management firm, an active manager investing equally across 20 stocks in the S&P 500 index, and making the right call most of the time, would have had only a 7% chance of beating the index last year. Little wonder that investors are directing their cash elsewhere. During the past decade the number of active funds focused on large American companies has declined by 40%. According to Bank of America, since 1990 the average number of analysts covering firms in the s&p 500 index has dropped by 15%. Their decline means fewer value-focused soldiers guarding market fundamentals.
Some now think that this trend might have run its course. Students embarking on a career in value investing will consult “Security Analysis”, a stockpickers bible written by Benjamin Graham and David Dodd, two finance academics, and first published in 1934. In a recently updated preface by Seth Klarman, a hedge-fund manager, they will find hopeful claims that the rising share of passive money could increase the rewards yielded by pouring over firms’ balance-sheets.
Stockmarkets are booming. But the good times are unlikely to last - Các cụ lại hù thị trường cổ phiếu sẽ không tốt nữa, trong đó có các cụ AQR. Có thể với US thì sẽ trúng với big tech ở một lúc nào đó năm nay hay năm sau.
Can Warner Bros. Uncancel J.K. Rowling? - Bài rất dài và hay về chuyện hậu trường đấu đá giữa J.K. Rowling và Warner Bros. Một vài cái tiêu đề phụ trong bài hay về vụ đấu đá, bắt trend trong truyện: “The Battle of Hogwarts” & “The Chamber of Secrets”
The Battle of Hogwarts
In June 2020, as the controversy reached a high pitch, Warner issued a statement: “We recognize our responsibility to foster empathy and advocate understanding of all communities and all people, particularly those we work with.”
Rowling wanted a stronger showing of support. Studio leaders felt they could not offer one without angering employees or other creative partners, such as the Wachowski sisters, trans women behind Warner’s Matrix series.
The core trio of actors in the Harry Potter films spoke out against her. Daniel Radcliffe, who’d portrayed the title character from ages 12 to 21, issued a statement soon after Rowling’s 2020 comments, saying: “Transgender women are women. Any statement to the contrary erases the identity and dignity of transgender people.”
Luật lệ tài chính bền vững làm bóng đá Anh rối nùi. - English football’s financial fracas
Làm sao ngăn mấy con AI chế thông tin? AI models make stuff up. How can hallucinations be controlled? - Hạn chế nó chế thì cũng hạn chế năng lực “học và tự tạo nội dung” của nó á. Nôm na là ít chế thì cũng kém thông minh hơn. Kiểu như người càng chém gió giỏi thì cũng thông minh.
Bạn nào muốn đăng ký Đọc Chậm hàng tuần thì ở đây nha. Không tốn tiền.